Het is een beetje lastig om iets te zeggen over 12-step-aanpak. De 12 stappen uit het ‘Minesota model’ zijn op namelijk op minstens 100 manieren beschreven. Dat laat al een betje zien dat het ook een geloof is en dat de ene gelovige een aanpassing heeft gedaan die voor de volgende misschien onverteerbaar is, maar die heeft dan vast weer een eigen verandering. Toch, als je er een beetje doorheen leest dan komen ze uiteindelijk toch ongeveer op het volgende neer.
Eerst even de 12 stappen op een rij, dan kunnen we ze zo even één voor één langs lopen:
01 – Erken je verslaving en de gevolgen
02 – Geef toe dat je hulp nodig hebt
03 – Aanvaard de hulp
04 – Maak de balans op van je leven
05 – Ga aan de slag. Allereerst door je uit te spreken naar een vertrouwenspersoon
06 – Onderzoek je zwakheden en tekortkomingen
07 – Uit je bereidheid om te werken aan je gedrag
08 – Ga na wie je schade hebt berokkend
09 – Maak het goed met deze mensen
10 – Hou door zelfonderzoek voortdurend een vinger aan de pols
11 – Creëer stilte in je leven door gebed of meditatie
12 – Geef je ervaringen door aan lotgenoten
(bron: website van SolutionS)
Stap 1
Erken je verslaving en de gevolgen
Eigenlijk natuurlijk gelijk de lastigste stap en vaak moeten er al wel wat stappen gezet worden voordat je deze stap op een goede manier echt kunt zetten. Als je bijvoorbeeld niet hebt uitgeprobeerd of jij niet tot de mensen kan horen die wèl gecontroleerd lijken te kunnen gebruiken (en er zijn er echt best een hoop mensen bij wie dit wel degelijk lijkt te lukken), dan is het best heel lastig om jezelf als ik-mag-nooit-meer-drinken-alcoholist weg te zetten.
Stap 1 is wel een belangrijke stap… Zeker als de verslaving werkelijk zo sterk is dat ie een alles-of-niets-aanpak nodig heeft.
En dat is dan gelijk een belangrijke kritiek op de groepen die deze stappen echt van 1 naar 12 afwerken: eigenlijk vraagt deze eerste stap dat je moet beginnen met het eindpunt. Het is een conclusie die je misschien ooit zelf moet gaan trekken… Maar wanneer je die moet “slikken” als eerste stap om aan de slag te mogen, dan zie je nog wel eens dat mensen het met de mond belijden maar zelf van binnen eigenlijk alleen maar twijfelen.
En wil je iets aan een verslaving doen dan zal je dat toch zeer waarschijnlijk met aandacht voor het echte gevoel moeten doen. Juist al die aanpassing is vaak zelfs een belangrijke reden waardoor het hele geduvel zo uit de hand is gegleden.
Stap 2 en 3 (en een beetje 7)
Dat zie je al bij het gegeven dat stap 2 en 3 als aparte stappen zijn gegeven. Als je dat werkelijk aan het toegeven bent dat er een probleem bestaat dan zal je ook als vanzelf boter bij de vis gaan gooien en dus de hulp aanvaarden waar je om vraagt. Maar als je eigenlijk zelf nog niet echt overtuigd bent dat je een probleem hebt dat serieus genoeg is om hulp van anderen bij nodig te hebben…
Stap 2 – Geef toe dat je hulp nodig hebt
Stap 3 – Aanvaard de hulp
Aan de andere kant is het wel een mooie toetssteen om te kijken of je daadwerkelijk aan de slag wilt met jouw levenskwaliteit. Want als je inderdaad één van de mensen bent die onvoldoende heeft onderzocht of ze een probleem hebben en alleen voor de vorm “hulp gaan zoeken”, dan zie je vaak dat die hulp niet zo ‘aankomt’, dat mensen ook ineens niet zo blij zijn met de hulp die ze krijgen. Of het valt op dat mensen soms op hele wonderlijke plekken “hulp gaan zoeken”, plekken bijvoorbeeld waar het eerder al telkens mis ging…
Verder hoort dit natuurlijk eigenlijk ook wel een beetje bij stap 7, waarover straks meer.
Stap 4 (en 6)
Stap 4 is inderdaad een hele goeie om mee bezig te zijn. En stap 6 is dan natuurlijk de ene poot van dat verhaal.
Stap 4 – Maak de balans op van je leven
Stap 6 – Onderzoek je zwakheden en tekortkomingen
Kijk en daar vind ik 12-step dan wel een beetje veel nadruk leggen op jouw nederigheid en volgzaamheid afdwingen. Natuurlijk kijk je naar je zwakheden en tekortkomingen! Maar kijk alsjeblief juist ook naar de andere kant van de balans. Want daar staat dus je kracht en je kwaliteiten en die staan niet zo in het 12-step schema. Precies dat maakt dat dit model wel een beetje veroordelend proeft. Een aantal mensen die naar het 12 stappen model kijken, die krijgen het gevoel dat ze alleen maar door het stof moeten, dat ze alleen maar moeten inleveren, klein worden. Terwijl het er juist bij veel mensen met een verslaving om gaat dat ze gaan staan voor hun mogelijkheden en kwaliteiten. Vaak gaat het er om dat je juist uitdagingen aan gaat durven. Want ik durf te zeggen dat er meer mensen terug vallen op “verveling” dan op “trauma’s”. Niet dat er geen trauma’s zijn (met een grote òf met een kleine ‘t’). Maar verveling en leegte omdat mensen niets ondernemen met hun mogelijkheden is vaak zo’n stress waar mensen op uitglijden.
In de praktijk komt dat er in de meeste programma’s meestal toch wel uit, dus ik wil hier niet al te zwaar aan tillen -hoewel er ook AA-groepen lijken te zijn die vooral voort lijken te bestaan ter meedere eer en glorie van de ouwe-rotten-die-het-allemaal-goed-doen (als je in zo’n groep terecht bent gekomen: probeer nog even een paar anderen, er zijn er genoeg!)
Stap 5
Dat vind ik vaak een veel betere stap om vooraan te zetten. Nou ben ik natuurlijk biased omdat mensen naar mij toe komen om te praten over taboe-onderwerpen waar ze het (nog) niet over willen hebben met anderen. Maar ik denk dat het een hele belangrijke stap kan zijn om jezelf daar eens iets te gunnen:
Stap 5 – Ga aan de slag. Allereerst door je uit te spreken naar een vertrouwenspersoon
Gewoon op een niveau dat het niet gelijk je hele leven verstoort maar om in ieder geval eerst eens tegen iemand je hart te luchten. Iemand die je vertrouwt, of iemand die je betaalt voor zijn discretie zodat je ook niet bang hoeft te zijn dat de dingen elders terug komen.
Gewoon, eerst maar eens praten om te merken dat je er over kunt praten. Voor de mensen die hun gevoel van verslaving als geheim of als schaamtevol ervaren: haal dat eens van je schouders, zet het op de grond en loop eromheen met iemand anders om het eens van alle kanten te bekijken.
Nog even over stap 6
Natuurlijk is dat niet alleen maar leuk…
Stap 6 – Onderzoek je zwakheden en tekortkomingen
Maar als je er met behulp van iemand anders op een andere manier naar kijkt, dan blijkt vaak dat er mogelijkheden bestaan waar je zelf echt niet op was gekomen.
Maar daar kom je eigenlijk wel bijna altijd ook lastige gevoelens bij tegen… Dat laat zich niet vermijden, denk ik. Maar dat vind ik eigenlijk bij stap 10 horen.
Stap 7 (8 & 9)
Stap 7 heb je natuurlijk eigenlijk al gezet bij stap 5, toch? En ook bij stap 2 & 3, als je die tenminste een beetje hardop hebt gedaan.
Stap 7 – Uit je bereidheid om te werken aan je gedrag
En aan de andere kant behoort dit ook wel bij stap 8 & 9. Want werken aan je gedrag zonder dat je oude schulden gaat bekijken op hun ‘aflosbaarheid’… dat is toch ook niet echt aan het werk zijn? Van die mensen die werken aan hun gedrag door alleen maar binnen in jezelf bezig te zijn. Dan betekent het allemaal ook minder, gaat het ook minder stevig voelen -als je het alleen maar “binnen jezelf” houdt-. De dingen die je echt verandert binnen jezelf zullen zich ook vertalen naar gedrag. Gedrag dus, dat anderen kunnen zien: dingen die je anders aanpakt, die je anders zegt dan voorheen.
Toch raad ik altijd aan om daar rustig aan mee te beginnen.
Do not push it, the river will flow by its self
Lastige stappen moet je pas zetten als je er echt sterk genoeg voor bent. Want niemand heeft er wat aan als je door je zwakke enkeltje gaat.
Dus misschien moet je eigenlijk stap 7 pas zetten als je stap 8-9 heb gezet.
Stap 8 & 9 (& 7)
Ze staan als aparte stappen genoemd: stap 8 & 9:
Stap 8 – Ga na wie je schade hebt berokkend
Stap 9 – Maak het goed met deze mensen
Maar eigenlijk horen ze bij elkaar in mijn ogen. En wat mij betreft staan ze ook eigenlijk wat vroeg in het rijtje. Wat mij betreft horen ze bij (en na) stap 10.
Start er niet te vroeg mee, want mensen kunnen je helemaal nog niet vertrouwen in het begin. Hoe graag ze misschien ook zouden willen! Dat is natuurlijk afhankelijk van de schade die je berokkend hebt maar het herstel van vertrouwen duurt eigenlijk altijd langer dan alle partijen willen.
Het navragen welke schade je hebt berokkend, dat geeft vaak ook best wat golven van schaamte… Een gevoel dat voor veel mensen in het begin kan zorgen voor behoorlijke trek & craving. Dan kan je maar beter eerst wat stevigheid hebben opgebouwd voordat je met name stap 8 en 9 gaat doen.
Stap 10
DE belangrijkste stap! (volgens mij) Want het is uiteindelijk niet zo moeilijk om even te stoppen als je maar zeker weet dat je weer kan beginnen. Het is lastig om controle te blijven behouden. Dus dat betekent dat je telkens terug moet naar de prioriteiten en de dingen die moeten gebeuren.
Stap 10 – Hou door zelfonderzoek voortdurend een vinger aan de pols
dat betekent dat je ook kijkt nar je gevoelsleven want anders plopt het gebruik als emotioneel trucje telkens weer omhoog.
Veel mensen hebben bij een verslaving veel gevoelens als boosheid of verdriet… Maar wat zit daar onder?
Juist de boosheid (en dus de verwachtingen & behoeften die daar onder zitten) die zijn interessant om te onderzoeken (voor een ander is dat overigens eerder het verdriet, de teleurstelling -en de behoeften die daar dus weer onder huizen-). Veel mensen vervelen zich of vullen de leegtes niet in hun leven… Wat zit daar onder? Waarom durf ik dat niet? Waarom gun ik mijzelf die uitdagingen niet? Ben je de hoop verloren door jouw depressie… Of maakt het feit dat je de hoop geen ruimte geeft je juist depri?
Ik hou ervan om een verschil aan te leggen tussen de bio-verslaving en de emo-afhankelijkheid (een verschil dat je verder in de literatuur niet zo vaak terug vindt, maar wat ik altijd maar aanbreng voor de duidelijkheid). Het zijn verschillende niveaus die ieder op hun eigen manier voor terugval zorgen. Zolang je niet weet wat je emotioneel weg wilt werken (of emotioneel juist mogelijk wilt maken) middels gebruik, zolang je niet bezig bent met andere manieren om jouw behoeften te bevredigen, zolang je niet bezig bent accepteren, of met rouwen om de dingen die je nou eenmaal los zal moeten gaan laten, Zo lang is het allemaal wel een erg zware belasting voor de wilskracht. En dan blijft er soms, als je te moe of te teleurgesteld of te boos bent, niet zo veel meer over van dat “gezond verstand” waar iedereen altijd zo de mond van vol heeft.
Stap 11
Dit is eigenlijk een stap die bij 10 hoort. Het punt is namelijk dat je niet alleen maar moet gaan zitten nadenken “ik denk dat ik puntje puntje voel”. Nee het draait er om dat je jezelf de tijd geeft om na te voelen!
Stap 11 – Creëer stilte in je leven door gebed of meditatie
En of je dat dan “gebed” noemt of “meditatie” of “momenten van stilte”, dat zal mij eigenlijk om het even zijn hoe je noemt. Het draait om de tijd die je neemt om even niet van alles te ‘moeten’, te ‘vinden’, te ‘oordelen’.
Oh, en wat mij betreft heb je daar dus géén God voor nodig. Het mag als je wilt maar deze stappen kunnen ook héél goed zonder externe geloofsovertuiging. Of je daar nou een God voor nodig hebt of iets anders dat groter is dan jijzelf, dat kan je helpen om het te doen. Waar het gaat er om dat je het doet!
Dus als je “God” vertaalt met whatever waardoor jij ervaart dat er iets groter is dan jij (natuur, Boeddha, Karma, vrouwelijke schoonheid -mannelijk schoon?-, een politieke partij naar keuze… iets!), dan is het vaak ineens best wel weer behapbaar… Het zou zonde zijn om deze stappen niet te doen omdat je in jouw leven lastige ervaringen hebt gehad met de kerk en hun god.
En het is echt iets dat je moet oefenen. Het is iets dat ik vaak echt samen met mensen moet oefenen want dat is voor veel mensen nog niet eens makkelijk. Maar wel een belangrijke stap om stap 10 fatsoenlijk te kunnen doen.
Stap 12
Stap 12 helpt je om alert te blijven en stap 10 te blijven doen. Neem af-en-toe eens iemand een beetje op sleeptouw.
Stap 12 – Geef je ervaringen door aan lotgenoten
Neem iemand eens een keer mee naar zo’n gesprek of vertel eens wat jouw stappen waren en waarom die voor jou behulpzaam waren. Niet een hele behandeling willen gaan doen of daar de verantwoordelijkheid voor overnemen. Jij blijft verantwoordelijk voor jouw weg, net zoals iemand verantwoordelijk blijft voor z’n eigen weg. Je kan niet meer zijn dan een richtingaanwijzer.
Maar gewoon: jouw levenservaring is ook van nut voor anderen, het is ook een kwaliteit die je in kan zetten voor anderen. En een aardige bijkomstigheid is dat wetenschappelijk onderzoek laat zien dat mensen die af en toe een ander op sleeptouw nemen om hun verslaving op te lossen echt beter zijn met het reguleren daarvan bij zichzelf.
Ergo conclusie
12 belangrijke stappen om in je achterhoofd te houden als geheugensteun voor mensen die met een verslaving of een afhankelijkheid aan de slag willen -bij zichzelf of bij anderen-. Volgens mij lang niet de enige mogelijkheid en volgens mij is het goed ook om te kijken naar de clusteringen die er in zitten. Ik raad aan ze niet al te star te volgen of ze op rij af te werken.
Sterker nog, ik raad aan te beginnen bij 5 (wie die persoon ook is) en dan via 4 en 10 naar de 1 en de andere aandachtspunten te kijken. Ik raad ook aan ze regelmatig te herhalen. Ieder veranderproces is individueel en dus het kan nooit dat alle stappen voor iedereen op dezelfde manier in dezelfde volgorde uitwerken. Oefening vereist herhaling.
Mogelijk wil je hier even verder over spreken? Neem dan contact met mij op dan praten we verder.
Last van verslaving? PraatmetHans .nl
Integrative Addiction Coaching: PraatmetHans.nl 