“Enabling” is een term die in de verslavingskunde gebruik wordt voor het onbedoeld(!) voeden van een proces van toenemende verslaving door het gebruik “mogelijk te maken”. Meestal met de beste bedoelingen en uit liefde maar soms wordt wel de quote begrijpelijk:
Enabling is “loving someone to death”… literally
Dat is natuurlijk wel heel makkelijk gezegd en als ik het hier bij zou laten dan zou ik de zo genaamde “enablers” werkelijke geen recht doen. Maar in extreme gevallen heb ik wel moeten toezien dat dit uiteindelijk wel is waar het op neer komt.
Iemand met een behoorlijke verslaving zal namelijk “trek” (ook wel “craving” genoemd) voelen als zo iemand de mogelijkheid ervaart dat er (straffeloos) gebruikt kan worden. Dat is een gevoel dat we als niet-verslaafden niet kennen maar dat lijkt waarschijnlijk nog het meest op het zien van een smakelijke krentenbol met kaas nadat we een dag of drie niet gegeten hebben. Verslaafd zijn betekent meestal niet dat iemand bij het zien van de eerste de beste fles of de eerste de beste dealer door z’n wilskracht heen zakt.
Maar zoals ik elders uitleg is het een combinatie van enerzijds “in hoeverre krijgt de trek ruimte om te groeien doordat er uitzicht is op gebruik” en anderzijds “in hoeverre wordt dat gevoel aan de andere kant in toom gehouden door interne of externe controle”.
maar goed, als dus dat krentenbroodje niet in het zicht ligt, dan heb je misschien wel honger maar dan heb je niet dat het water in je mond loopt…
enabling veroorzaakt trek bij de verslaafde
De enabler geeft dus dat uitzicht op dat gebruik en maakt het daarmee de mens met een verslaving eigenlijk vooral moeilijker om zich aan de eigen goede voornemens te houden. Want mensen zijn best wel in staat om dingen even tegen te houden maar ik zeg vaak: als je af wilt vallen is het gewoon niet handig om de hele dag een bak chocolade en chips naast je op de bank te zetten.
Enablers maken het onbedoeld!-de mensen met een verslaving makkelijker om “uit te glijden” door:
- -direct- door de mogelijkheid te geven om gebruik mogelijk te maken of
- -indirect- door de verantwoordelijkheid voor de negatieve gevolgen van het gebruik over te nemen.
Directe enabling
Vaak maken mensen direct het gebruik mogelijk door bijvoorbeeld geld te geven, soms zelfs direct drank of dope voor iemand te halen omdat iemand zich door ziekte of door de afkick te ziek voelen om zelf hun drank of drugs te kopen.
Maar het komt vaker voor dat iemand vraagt om geld “voor gezond eten” en dan mag je maar één keer raden aan welke ‘groenten’ dat geld besteed wordt als het in de hand brandt. Iemand was misschien ook best van plan om echt groente te gaan eten. Maar als je dan in één keer honderd Euro in de hand krijgt waar je de hele week over moet doen… of dat je vanavond… Zie daar een mogelijkheid… en er gebeuren in één keer hele andere dingen dan dat wat gepland was.
Voor de duidelijkheid, dat is waarschijnlijk niet eens tevoren zo bedacht. Iemand kan echt van plan zijn geweest om gezond voer te kopen. Maar de mogelijkheid die zo ineens ontstaanis voor de verslaving, die is dan bijna niet tegen te houden.
Vaak vanuit liefde en loyaliteit, ook wel uit angsten, ontstaat soms ook een onvermogen om heldere grenzen te geven. Uit liefde heb je al vaker “ja” gezegd waar je achteraf “nee” had moeten zeggen. Dat maakt het ook iedere keer weer moeilijker om er toch weer “nee” tegen te zeggen… tot je er uiteindelijk helemaal klaar mee bent en “ja” zegt.
“Ja” zeggen kan ook voortkomen uit het onvermogen om uit te houden dat jouw kind of jou partner boos op je is of verdrietig door jou is, -ook al is het in zijn/haar belang-. Dat maakt dat het voor ‘de enabler’ moeilijk is om heldere grenzen vast te houden.
Indirecte enablen
Je hebt niet alleen dat mensen “direct enablen”. Dat is vaak nog wel uit te leggen en te stoppen. Maar juist ook het gegeven dat mensen de verantwoordelijkheden gaan dragen van de mens met een verslaving is een andere stap die je erg veel ziet.
Daardoor ga je dan de ellende opvangen die door het gebruik ontstaan is. Je gaat met de bedrijfsleider praten dat het toch zo’n goeie jongen is. Je betaalt de huur die opgegaan is aan dope, je zegt de kinderen dat zij op school hun mond moeten houden over het gedrag van mama “omdat ze het daar toch niet begrijpen” (lees: omdat zij zich anders zou moeten schamen).
Logisch, de schaamte die je voelt, die maakt dat je de neiging krijgt om te verstoppen. Die maakt dat je de neiging krijgt om weg te kijken als je zou hebben kunnen zien aankomen dat er een “uitglijder” zat aan te komen. Dat wil niet zeggen dat je het aanmoedigt. Maar door weg te kijken voelt de vriend(in)/partner met een verslaving dat er ruimte is…
Doordat je jezelf niet confronteert met je eigen schaamte ontstaat er ruimte aan de andere kant.
Wegkijken en “niks zeggen” zijn soms nog belangrijker dan het directe enabling bij de groei van een verslaving in iemands leven
Tegelijkertijd is het te makkelijk om daar met een veroordelend vingertje naar te wijzen. “Enabling” is -net als verslaving- vaak eerder een symptoom dan een oorzaak.
Makkelijk om te veroordelen
De term “enabling” wordt vaak nogal ‘makkelijk’ en ongenuanceerd negatief gebruikt. De schuld voor de verslaving wordt daarmee regelmatig bij de “enabler” gelegd “omdat de verslaafde nou eenmaal niet in staat is om zichzelf te controleren, dat wisten ze toch?”. Het praten over schuld is in deze erg onnuttig. Verstandiger is het om dit proces te beschrijven in termen van verantwoordelijkheden. Want dat is namelijk wat heel langzaam, stapje voor stapje van die mens met zijn verslaving is weggegleden. En het is voor ons mensen nou eenmaal heel lastig om glijdende verandering te herkennen.
Als we in de vakantie ons hondje bij de buren brengen zeggen we na twee weken “goh, wat is ie gegroeid!” en de buren zeggen “is mij niet opgevallen”.
Stap voor stap zie je dan dat iemand (door de -beginnende- verslaving) bepaalde verantwoordelijkheden niet oppakt en dan zie je dingen mis gaan. Dan denk je “laat ik dit maar even doen want het is niet zo groot” en na een jaar ben je ineens de financiën aan het doen, dingen aan het recht praten, voel je jezelf verantwoordelijk voor voeding en zelfzorg. En je doet het met liefde, je hebt het graag voor iemand over. Je ziet duidelijk (duidelijker dan degene wiens oog voor eigen belang verdraaid wordt door de verslaving) wat er mis dreigt te gaan en de pijn die daardoor ontstaat. Dus neem je de verantwoordelijkheid over waardoor iemand niet tegen het gegeven aan botst dat ie z’n verantwoordelijkheden niet genomen heeft.
Soms gaat het zo ver dat mensen willens en wetens in de problemen komen met de wet omdat zij iemand niet willen verraden.
loving someone to death… literally
De angst om iemand alleen te laten
De angst om iemand alleen te laten is regelmatig een vorm van indirecte enabling, ook al is het vaak wel heel goed te begrijpen. We gaan de dingen doen voor iemand doen die iemand laat liggen, niet uit liefde of vanuit een gun-factor maar vanuit angst voor de gezondheid -en uiteindelijk zelfs het overleven- van die persoon wiens gedrag door de verslaving bepaald wordt.
Maar regelmatig is dat niet de enige oorzaak van het probleem. Vaak zullen de mensen die gaandeweg tot ‘enabler’ geworden zijn, ook mensen zijn die toch wat meer stil zullen moeten gaan staan bij hun eigen (gebrek aan?) zelfwaarde en hun eigen angst om verlaten te worden. Natuurlijk kan je jouw zelfwaarde halen uit het zorgen voor een ander. En het is natuurlijk vaak makkelijker om te kijken naar de angst over het leven van de ander dan naar de eigen angsten over het eigen leven. Maar hoe werkt dat op de lange termijn uit?
Wanneer je regelmatig gewerkt hebt met partners en ouders èn kinderen van mensen met een verslaving dan zie je vaak dat zij niet alleen bang zijn voor hun kind maar dat zij óók bang zijn om zelf alleen achter te blijven, om zèlf niet perfect genoeg te zijn of om zelf onder ogen te zien dat je mogelijk (en helaas) niet degene zal zijn die de ander kan redden.
En dat is pijnlijk om onder ogen te zien…
…en het vereist vaak hulp om dat onder ogen te kunnen zien.
…dat is alleen vaak bijna ondoenlijk…
De oplossing? Praten!
Over de oplossing kan ik kort zijn: praten, praten, praten! …en wel zo vroeg mogelijk! Praten over de eigen verantwoordelijkheden, actief leren vragen om verantwoordelijkheden te nemen -en dan dus ook bereid zijn om iemand te laten falen en zelf de consequenties te laten voelen van dat falen-.
Hoe vroeger je in dit proces begint met het aangeven van grenzen die ook jouw levensgeluk beschermen, hoe groter de kans is dat iemand zelf start of de hulp accepteert om samen te starten. Dat is in jouw belang en dat is ook in het belang van de verslavingsaanpak.
Hoe vroeger je begint hoe meer mogelijkheden je ook hebt om mee te schermen. Als je wacht tot je echt niet meer kàn dan kan je iemand alleen nog maar je leven uitschoppen en is er ook niks meer voor die mens met z’n verslaving om naartoe terug te keren.
Wanneer je vroeg genoeg begint dan zal je niet “op zijn”, dan kan iemand terugkomen op een andere manier en zal je blij kunnen zijn met die terugkomst. Dan zal er iets zijn voor die mens met een verslaving om op te hopen tijdens de aanpak, dan heeft de verslaving niet alles stuk gemaakt.
loving someone to death… dat wil je niet….
Als jij bang bent dat jij misschien als partner als vriend(in) of collega een enabler aan het worden bent dan kom ik graag eens langs om daar met je over praten bij een kop koffie of uitgebreid:
Aan de slag?: Praat eens met Hans .. *klik*
Of eerst eens een kopje koffie drinken om je te informeren?
• Gratis en zonder verplichtingen •
zelfs geen emailadres als je niet wilt 🙂
Last van verslaving? PraatmetHans .nl
Integrative Addiction Coaching: PraatmetHans.nl 